Ứng dụng AI, big data trong công tác quản lý tuân thủ pháp luật thuế đem lại nhiều lợi ích không chỉ cho cơ quan thuế mà cho cả người nộp thuế. Ảnh: Internet

AI, big data đem lại nhiều lợi ích trong quản lý thuế

Trong năm 2023, để tăng cường quản lý thuế, quản lý hóa đơn, kiểm soát, kiểm soát chặt chẽ, phòng, chống gian lận trong hoàn thuế, phát hiện nhanh các trường hợp gian lận..., ngành Thuế đã triển khai Bản đồ số hộ kinh doanh; vận hành hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý hoá đơn điện tử (HĐĐT) dựa trên cơ sở phân tích dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo (AI).

Tuy nhiên, theo đánh giá, công tác quản lý tuân thủ pháp luật thuế vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Ngành Thuế cho biết, số lượng người nộp thuế lớn, gây áp lực cho công tác quản lý. Cụ thể, hơn 920.000 doanh nghiệp đang hoạt động, trên 3 triệu hộ kinh doanh, cùng với khoảng 29 triệu mã số thuế thu nhập cá nhân...

Bên cạnh đó, hồ sơ, dữ liệu thuế ngày càng lớn, đòi hòi thời gian, nhân lực đáp ứng công tác quản lý thuế ngày một cao. Hệ thống HĐĐT đã tiếp nhận, quản lý là hơn 7 tỷ hóa đơn. Số lượng hồ sơ khai thuế (tổ chức, cá nhân) là hơn 155 triệu hồ sơ khai thuế. Số lượng Báo cáo tài chính DN và quyết toán thuế TNDN hơn 16,2 triệu... Đồng thời, tình trạng trốn thuế, gian lận thuế còn phổ biến, gây thất thoát NSNN.

Thực hiện Quyết định số 127/2021/QĐ-TTg về việc ban hành Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đến năm 2030; Quyết định số 44/2022/QĐ-BTC về việc ban hành kế hoạch hành động của Bộ Tài chính triển khai thực hiện quyết định số 127/2021/QĐ-TTg, ngành Thuế ứng dụng AI, big data trong một số lĩnh vực quản lý tuân thủ pháp luật thuế.

Cụ thể, AI giúp phân tích lượng dữ liệu khổng lồ về thuế, từ đó phát hiện các trường hợp nghi vấn trốn thuế, gian lận thuế; giúp tự động kiểm tra hồ sơ khai thuế, HĐĐT… phát hiện sai sót và đề xuất xử lý; AI giúp đánh giá mức độ rủi ro của từng người nộp thuế, từ đó tập trung kiểm tra những trường hợp có nguy cơ cao; tự động hóa các quy trình thủ công, tiết kiệm thời gian và nhân lực.

Cùng với đó, big data được sử dụng để phân tích rủi ro thuế, xác định các đối tượng có nguy cơ cao vi phạm pháp luật thuế; quản lý thuế theo ngành kinh tế, giúp đánh giá hiệu quả hoạt động thuế của từng ngành; dự báo số thu ngân sách, giúp cơ quan thuế có kế hoạch thu NSNN phù hợp.

Nhiều thách thức trong việc ứng dụng AI, big data vào quản lý tuân thủ pháp luật thuế

Theo đánh giá, ứng dụng AI, big data trong công tác quản lý tuân thủ pháp luật thuế đem lại nhiều lợi ích không chỉ cho cơ quan thuế mà cho cả người nộp thuế trong thực hiện nghĩa vụ thuế với NSNN.

Theo đó, giúp phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật thuế hiệu quả hơn; thu hồi nợ thuế hiệu quả hơn, giảm thiểu thất thu NSNN; công tác quản lý thuế minh bạch hơn, tạo niềm tin cho người nộp thuế; người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ thuế dễ dàng và thuận tiện hơn; tiết kiệm chi phí cho công tác quản lý thuế.

Với cơ sở dư liệu (CSDL) lớn của HĐĐT, Tổng cục Thuế thực hiện nghiên cứu áp dụng một số công nghệ mới để phân tích dữ liệu như giải pháp xử lý ngôn ngữ tự nhiên nhận diện tên hàng hoá dịch vụ trên HĐĐT; tìm giá bất thường của hàng hóa; xây dựng các chuỗi mua bán một số mặt hàng như tinh bột sắn, dăm gỗ, điện thoại di động và máy tính bảng… phát hiện các trường hợp người nộp thuế có dấu hiệu rủi ro trong tuân thủ pháp luật thuế.

Trong năm 2023, Tổng cục thuế đã thực hiện Đề tài khoa học “Nghiên cứu giải pháp áp dụng công nghệ AI để phân tích rủi ro tuân thủ nghĩa vụ thuế TNDN của người nộp thuế”. đề tài đã nghiên cứu các giải pháp áp dụng công nghệ AI để phân tích rủi ro tuân thủ nghĩa vụ thuế TNDN của người nộp thuế, đồng thời mở ra hướng mới trong công tác ứng dụng công nghệ AI vào quản lý rủi ro trong quản lý thuế.

Để ứng dụng tốt AI, big data trong công tác quản lý tuân thủ pháp luật thuế, ngành Thuế cũng đứng trước một số thách thức. Theo đó, việc ứng dụng AI và big data cần có hạ tầng công nghệ hiện đại, đồng bộ; cần có đội ngũ nhân lực có trình độ chuyên môn cao để vận hành và quản lý hệ thống AI và big data.

Cùng với đó, cần có khung pháp lý hoàn chỉnh để điều chỉnh việc ứng dụng AI và big data trong công tác quản lý thuế. Do vậy, để ứng dụng AI và big data hiệu quả, cần có sự đầu tư về hạ tầng công nghệ, nguồn nhân lực và xây dựng khung pháp lý.